De heilige Theopemptos was bisschop van Nikomedië; tijdens de vervolging van Diokletiaan werd hij veroordeeld tot de dood door vergif. Met grote gemoedsrust dronk hij de gifbeker, maar dit had op hem geen enkele uitwerking. Dit gif was bereid door de tovenaar Theonas, die wij tegenwoordig eerder drogist of apotheker zouden noemen. Hij kwam zo onder de indruk van de houding van Theopemptos en zijn onaantastbaarheid dat hij zich door hem liet dopen en Christus openlijk beleed. Daarvoor werd hij levend begraven, terwijl de bisschop met het zwaard werd omgebracht, in 303.

De heilige Synkletika was afkomstig uit een rijke familie van Macedonië maar zij leefde in Alexandrië. Zij bezat opvallende schoonheid, maar leidde een teruggetrokken leven onder vasten en gebed.
Na de dood van haar ouders verdeelde zij haar vermogen onder armen, en met haar blinde zuster trok ze in de kelder van een vervallen huis. Haar voorbeeldig leven trok andere vrouwen aan, met wie zij gezamenlijk een kloosterleven leidde.
De laatste jaren van haar leven werd zij geteisterd door smartelijke ziekten totdat zij, tachtig jaar oud, in de Heer ontsliep in 350. Haar leven is verhaald door de grote Athanasios.

De heilige Gregorios van Kreta leidde een bewogen leven. Als herdersjongen had hij in 741 de weg weten te vinden naar Jeruzalem, waar hij twaalf jaar als arme pelgrim leefde onder veel moeilijkheden. Vervolgens trok hij naar Rome, waar hij monnik werd. Later werd hij door de heilige Michaël de Belijder meegenomen naar Constantinopel. Daar leefde hij in een diepe kuil en gebruikte slechts twee- of driemaal per week wat brood en water. Elke nacht bad hij uit het hoofd de 150 psalmen. Tenslotte is hij gestorven in het klooster van Akrita‚ in 820.

De heilige Apollinaria was dochter van de keizerlijke regent en werd opgevoed aan het hof in Rome. Met een groot gevolg en vele geschenken was zij op pelgrimstocht naar het Heilig Land. Daar liet zij haar slaven vrij. Om haar spoor uit te wissen trok zij mannenkleren aan en trad als de eunuch Dorotheos in het klooster van de heilige Makarios bij Alexandrië. Een streng ascetisch leven en de gave der wonderen bezorgden deze heilige monnik grote bekendheid. Op die roep kwamen haar ouders naar het klooster met een zwaar zieke dochter, die door haar zuster genezing vond. Apollinaria werd door hen herkend maar zij legde hun geheimhouding op. Eerst na haar dood in 470 werd aan de monniken de waarheid meegedeeld, nadat zij onder grote eer in de kerk begraven was.

De heilige Romanos was een leek die de gelegenheid had gezocht en gevonden om op pelgrimstocht te gaan naar het Heilig Land. Daar bezocht hij ook het klooster van de heilige Sabbas en hoorde toen enthousiaste verhalen over de glorie van het martelaarschap. ln hem ontwaakte het verlangen om zelf zulk een martelaar te worden en het loon te ontvangen dat aan een dergelijke dood verbonden was. Hij wilde hierover raad inwinnen en trok naar een van de beroemde geestelijke Ieidslieden uit die jaren, Akakios van het Kausokalybiklooster op de Athos.
Deze zag dat hij er werkelijk naar verlangde en nam hem daarom bij zich in zijn cel. Vele nachten brachten zij samen in gebed door om de wil van God te mogen kennen, en ten slotte was Akakios overtuigd. Hij bekleedde Romanos met het engelschima en zond hem naar de Turkse rechter. Romanos beleed zijn geloof en werd gedood in 1694.

De heilige Fosterias deed in de 6e eeuw ascese op een hoge berg. ln deze tijd van godsdiensttwisten kwamen velen tot hem en werden gesterkt in het vasthouden aan het orthodoxe geloof.

De heilige Michea(s) kennen we uit het Boek der Koningen (1 Kon. 22:4-26) waar hij als enige de waarheid durfde te profeteren tegen de tyrannieke Achab, en daarvoor in de gevangenis geworpen werd.

Ook nog op deze dag de heilige martelaren: Telesphoros bisschop van Rome, onder langdurige martelingen ter dood gebracht; Saïs in zee verdronken; Theoidos door zijn beulen doodgetrapt; ook de martelaren Ammos, Tatiana en Domnina worden op deze dag gevierd.

Verder gedenken we nog de heilige Emiliana, wier leven beschreven is door haar neef, paus Gregorius de Grote.

Op deze dag wordt gevierd de ‘vooravond’ van Theofanie, met onder meer de Koninklijke Uren en de (eerste) Grote Waterwijding. De grote feesten van de Heer worden voorafgegaan door ‘Koninklijke Uren’, waarbij psalmen, de messiaanse profetieën, en ook de apostel- en evangelie- lezingen die op de Doop betrekking hebben, gelezen worden. Zij vormen de afsluiting van het onderricht aan de doopleerlingen die in deze nacht het Sacrament van de Verlichting gaan ontvangen. Tegelijkertijd worden ons daardoor de rijkdommen van onze eigen doop weer levend voor ogen gesteld. Hierbij sluit aan de reeks van vijftien lezingen uit de Grote Vespers waarmee het feest begint. Daarin wordt in het kort heel de heilsgeschiedenis opgeroepen vanaf de schepping der wereld. Bijzonder zinvol sluit hierbij aan de viering van de Basilius-Liturgie, waar in de eucharistische Canon de heilsgeschiedenis zich toespitst op het werk van Christus, met als hoogtepunt het Heilige Avondmaal. Na de Heilige Liturgie is er de eerste dienst van de Waterwijding. Innerlijk zijn we dan werkelijk aanwezig bij de Doop van Christus in de Jordaan. We ervaren de stroom van rijke genade die nu de wereld binnenkomt. We mogen iets zien van Gods alles te boven gaande heerlijkheid die in Christus voor ons zichtbaar wordt. Het is Theofanie, de Verschijning, de Openbaring van God.

Door de gebeden van deze en al Uw heiligen, Heer Jezus Christus onze God, ontferm U over ons en red ons. Amen.

teksten samengesteld door archimandriet Adriaan – eeuwige gedachtenis !
illustraties door matj. Johanna – eeuwige gedachtenis !
overgenomen met toestemming van het klooster St. Jan de Voorloper in Den Haag.