Kruisverheffing. Het feest is ontstaan na het vinden van het heilig Kruis door keizerin Helena, kort voor Pasen van het jaar 326, na langdurige opgravingen. Op die plek groeide een heerlijk geurend kruid, dat sindsdien basilicum genoemd wordt, Koningskruid, en dat in Griekenland bij alle kerken en in vele huizen wordt aangeplant om er het gezegend water mee te sprenkelen.
Bij de inwijding van de door Konstantijn de Grote gebouwde basiliek ter ere van de Opstanding en van het heilig Kruis te Jeruzalem, op 14 september 335, werd besloten het feest voortaan op deze datum te vieren. Daarom werd ook, toen het in het jaar 614 uit Jeruzalem door de Perzen geroofde Kruis, in 628 teruggegeven werd, dit op deze dag plechtig binnengebracht door keizer Fokas, blootsvoets en in armoedige kleding.
Om de toekomstige roof door de zo veelvuldig invallende vijandige Arabieren te voorkomen, werd het heilig Kruis nu in stukken gesneden om het te kunnen verdelen over de verschillende Kerken van de christenheid. Grote stukken kwamen op deze wijze in Konstantinopel, op de Athos, in Alexandrië, Rome en Antiochië.
In het 20e jaar van zijn regering zond de keizer zijn moeder Helena naar Jeruzalem om de heilige plaatsen te vereren. Zij liet opgravingen doen op de door- de traditie aangegeven plaats. Daar werden drie kruisen gevonden; een daarvan toonde zich door een wonder als het levenschenkende Kruis van onze Heer.
Het werd toen door patriarch Makarios hoog opgeheven om daarmee het toegestroomde volk naar alle zijden te zegenen‚ dat onophoudelijk riep: “Kyrie eleison”. Dit opheffen wordt jaarlijks in iedere kerk herhaald bij dit feest.

Sterfdag van de heilige Johannes Chrysostomos. Zijn gedachtenis wordt gevierd op 13 november.

De heilige martelaar Papas, ter dood gebracht in Larandes van Lykaonië onder Maximiaan. Omdat hij veel bekeerlingen had gemaakt werd hij zwaar mishandeld, en tenslotte met hoefijzers beslagen en zo voor de paarden van de gouverneur voortgejaagd tot hij van uitputting stierf.

De heilige Placilla, echtgenote van keizer Theodosios de Grote. Zij legde zich met alle energie toe op het bezoeken van armen en het eigenhandig verzorgen van hun zieken. ln de kerkelijke hospitalen hielp zij in de keuken. Wanneer men haar daarvan wilde weerhouden met het oog op haar positie, gaf zij ten antwoord dat dit voor haar de passende wijze was om God te danken voor de weldaden waarmee Hij haar had overladen.
Haar hulp werd ook ingeroepen door de oude patriarch Flavianus, toen hij om genade kwam smeken voor de bevolking van Antiochië, toen deze de standbeelden van het keizerlijk echtpaar omvergeworpen had na de invoering van een nieuwe belasting. Placilla is gestorven in het jaar 400.
De heilige martelaar Makarios, een Athos-monnik en leerling van de heilige Nifon, patriarch van Konstantinopel. Hij predikte in de straten van Thessalonika‚ waarbij hij ook de moslims opriep zich tot Christus te bekeren omdat Christus ook voor hen gestorven was. Hij werd onthoofd in 1527.

Gedachtenis van de 170 Vaders van het 6e oecumenische Concilie, gehouden in Konstantinopel, in het jaar 680, waar als geloofsgoed werd vastgehouden dat in Christus ook een menselijke wil aanwezig was, omdat anders tekort gedaan werd aan Zijn mensheid, en aan de volheid van onze Verlossing.

De heilige Cornelius, paus van Rome van 251 tot aan zijn marteldood in 252. Tijdens de vervolging van Decius, die zich vooral tegen de kerkelijke leiders richtte, werd hij door 16 te Rome bijeengekomen bisschoppen tot bisschop en paus van Rome gekozen om zijn voorbeeldige levenswandel en zijn moedig karakter. Er werd een gemeenschappelijke brief aan alle Kerken gezonden om deze verkiezing bekend te maken. Terwijl bijna alle Romeinse priesters in de gevangenis verbleven, werd de ascetische Novatianus aangezet om zich beschikbaar te stellen als tegenpaus. In het begin kreeg hij veel aanhang om de rigoureuze wijze waarop hij gevallen christenen veroordeelde, maar de heilige bisschop Kyprianos uit Afrika riep een concilie bijeen waarop Novatianus veroordeeld werd. Toen riep Cornelius ook te Rome een concilie samen, waar niettegenstaande de vervolging 60 bisschoppen aanwezig waren, en dit maakte een einde aan het schisma. Daarna werd Cornelius onder de volgende keizer verbannen naar Circumcellae. Op 14 september 252 werd hij ter dood gebracht, 6 jaar eerder dan de heilige Kyprianos, maar op dezelfde dag.

De heilige Maternus, derde bisschop van Trier en eerste bisschop van Keulen en Tongeren, begin 4e eeuw. Zijn naam komt voor op de deelnemerslijst van de Synode van Lateranen in 313.

De heilige martelaren Cerealis, soldaat, met zijn vrouw Sallustia, die door de heilige Kornelios tot het geloof waren gebracht. Zij werden onthoofd.

De heilige Crescentius, onthoofd te Rome in het begin van de 4e eeuw. Zijn ouders waren, bij het uitbreken van de vervolging onder Diokletiaan, met hun jonge zoon naar Perugia gevlucht. Kort nadat de vader gestorven was, werden moeder en zoon gearresteerd. Zij weigerden om Apollo als god te erkennen en werden, wegens godslastering, met roeden gegeseld. Zij werden apart gevangen gezet. Crescentius werd naar Rome teruggebracht en aan de Via Salaria onthoofd. Over de moeder is verder niets bekend: zij is dus waarschijnlijk te gronde gegaan in de gevangenis van de vreemde stad, waar niemand haar kende.

De heilige Antonios Leochnovski, afkomstig uit Twer, zocht en vond de eenzaamheid in het klooster van de verheerlijking te Roebliovo in het diocees Novgorod. Later stichtte hij het Leochnovskiklooster van de Verlosser, dat echter in 1764 weer gesloten werd. Hij stierf in de ouderdom van 85 jaar, in 1611, nadat hij 56 jaar monnik was geweest.

Ook nog op deze dag de heilige martelaren Crescentianus, Generalis, Rosula en Victor, die samen met de heilige Kyprianos te Carthago ter dood zijn gebracht in het jaar 258; en Theokles met het kind Valerianos.

Eveneens op deze dag de heilige Papias, paus van het oude Rome.

Icoon van de heilige Moeder Gods van Lesna. Deze verscheen op deze dag in 1683 in het dorpje Lesna, gouvernement Cholm-Warschau, bevond zich daar vanaf 1686 in de kerk van het klooster der geünieerde Paulinen, maar vormde later het middelpunt van een orthodoxe kloosterstichting en deelde daarmee de lotgevallen. Na omzwervingen in Joegoslavië, Parijs en Fourqeux‚ leeft deze gemeenschap nu op een landgoed bij Etrepagny in West-Frankrijk.

Door de gebeden van deze en al Uw heiligen, Heer Jezus Christus onze God, ontferm U over ons en red ons. Amen.

teksten samengesteld door archimandriet Adriaan – eeuwige gedachtenis !
illustraties door matj. Johanna – eeuwige gedachtenis !
overgenomen met toestemming van het klooster St. Jan de Voorloper in Den Haag.