De heilige Athanasios en Kyrillos, aartsbischoppen van Alexandrië.
Athanasios werd in 295 (296) geboren te Alexandrië en vanaf zijn jeugd voor een kerkelijke loopbaan opgeleid. Zijn bijzondere voorkeur ging uit naar het bestuderen van de Heilige Schrift. Hij was nog geen dertig jaar oud toen hij om zijn intelligentie en welsprekendheid aangewezen werd om zijn bisschop als diaken te vergezellen naar het belangrijke Concilie van Nicea. Dit was vooral gericht tegen de dwaling van het arianisme dat de Godheid van Christus Ioochende en daardoor de wezenlijke waarde van de verlossing verloren deed gaan. Athanasios had hiervoor een bijzonder scherp oog en het blootleggen van de volle waarheid die ons in de bijbelteksten was overgeleverd, zou – richting geven aan heel zijn verdere leven. Reeds drie jaar later werd hij tot hoofd gekozen van de kerk van Alexandrië, hoewel hij zich daar steeds tegen had verzet omdat hij zich liever aan de studie en het geestelijk leven wilde wijden. Als bisschop was hij een uiterst strijdbare figuur en en hij is een beslissende factor geweest in het overleven van de kerk in deze kritieke jaren. Vijf keizers hebben hem telkens weer van zijn zetel verbannen, maar evenzovele malen kwam het volk zozeer in opstand dat Athanasios teruggeroepen moest worden. Toch heeft hij van de 45 jaar van zijn bestuur er 17 in ballingschap doorgebracht. In feite zijn juist deze ballingschappen een zegen geweest voor de kerk. Het waren tijden van diepgaande studie en Athanasios kon de resultaten daarvan geldig maken in alle delen van het Rijk, tot in het verre Noorden toe. Overal kwamen plaatselijke synoden tot stand waar men zich bewust werd van de bedreiging van het werkelijke christendom door het arianisme. Bovendien verhaalde en beschreef Athanasios op meeslepende wijze het heroïsche leven van de monniken uit de Egyptische woestijn, en staat daarmee aan de wieg van de opbloei van het monniksleven in heel Europa. Maar ondanks de persoonlijke invloed die hij bezat door zijn aantrekkingskracht voor de massa der christenen, heeft hij nooit van politieke middelen gebruik willen maken om de ketterij te onderdrukken. Zijn mening, waar hij ook naar handelde, was dat op geestelijk gebied uitsluitend redelijke overtuigingskracht een rol mocht spelen. Helaas heeft men in latere tijden daar vaak niet meer naar geleefd. Als grijsaard van 77 jaar is hij tenslotte in vrede gestorven in 373.
Kort daarna, in 380, werd de andere beroemde kerkvader uit Alexandrië geboren, die samen met Athanasios wordt gevierd. Ook Kyrillos werd al jong de hoogste kerkelijke leider van de stad, en hij was eveneens een vurige verdediger van het orthodoxe geloof dat opnieuw door een levensgevaarlijke ketterij werd bedreigd. Nu waren het de Nestorianen die de grondwaarheid van het christendom, de volkomen God-menselijkheid van Christus, van de andere zijde belaagden. Terwijl Arios het waarachtig God-zijn van Christus ontkende door een te intellectualistisch begrip van Gods eenheid, poogde Nestorios het volledig mens-zijn van Christus aan te tasten doordat hij met zijn verstand niet kon inzien hoe de goddelijke Persoon van Christus tegelijkertijd geheel en al mens kon zijn. Voor onze verlossing is het echter van wezenlijk belang dat Christus deel uitmaakt van ons mens-zijn. Ook nu weer was een diepgaand onderzoek van de Heilige Schrift nodig om de waarheid aan het licht te brengen. Kyrillos was een van de grote figuren in deze geestelijke strijd, maar hij miste vooralsnog de wijze terughoudendheid van zijn grote voorganger, zodat die strijd helaas vaak ontaardde in gewone ruzie. Kyrillos liet kerken sluiten van schismatieken, verdreef de Joden uit de stad, en streed met de monniken in wie Athanasios een krachtige hulp gevonden had. Tenslotte nam Kyrillos deel aan het oecumenisch concilie van Efese, in 431, dat gericht was tegen de leer van Nestorios. Eerst daar groeide hij uit tot een grote persoonlijkheid en teruggekomen in Alexandrië leek hij een ander mens geworden. Hij liet zich niet meer meeslepen door de heftigheid van zijn natuur maar zocht de afgescheidenen door redelijke argumenten voor de kerk te winnen. Hij heeft veel exegetische werken geschreven, en was eigenlijk meer een theoloog van groot formaat dan bisschop. Hij is gestorven in 441.

De heilige Moseos en Ammonios hebben geleden in Pontus. Zij waren soldaten die, omdat zij vasthielden aan het geloof in Christus, veroordeeld werden tot dwangarbeid in de metaalmijnen. Toen zij, verzwakt door de ellendige levensomstandigheden, dit zware werk niet meer konden volbrengen, zijn zij levend verbrand.

De heilige Athenogenes, een geleerd theoloog, werd eveneens in Pontus tot de vuurdood veroordeeld. Toen hij dit vonnis vernam, zong hij een vreugdelied, dat door zijn leerlingen werd opgetekend.

De heilige Volusianus, bisschop van Tours, werd door de Gothen gevangen genomen en later in ballingschap gezonden; daar is hij gestorven in 496.

De heilige Sulpiclus was bisschop van Tongeren en Maastricht. Na een heilig leven is hij gestorven tegen 498.

Ook nog op deze dag de heilige martelaren: Prisca, langdurig gefolterd te Rome, onder Claudius; Theodoulia uit Kilikië in Klein-Azië, bleef onder de heftigste martelingen ongedeerd; gevangenbewaarders die zich daarom bekeerden werden onthoofd, zijzelf werd met Makarios en Evagrios in de vuuroven gedood; ook Xenia werd om het geloof verbrand.

Eveneens op deze dag de gedachtenis van de heilige Maximos, bisschop van Wlachozaplannin in Roemenië, die om de Turken uit een Servisch klooster was gevlucht, 1546; Efremios, bisschop van Milassa in Klein-Azië; Athanasios van Wologda, 16e eeuw; Athanios van Navolok, 16e eeuw; Deïcolus, abt van Lure in Bourgondië, 625; Leobard, kluizenaar in Tours, 593; en Venerand, bisschop van Clermont, 423.

Door de gebeden van deze en al Uw heiligen, Heer Jezus Christus onze God, ontferm U over ons en red ons. Amen.

teksten samengesteld door archimandriet Adriaan – eeuwige gedachtenis !
illustraties door matj. Johanna – eeuwige gedachtenis !
overgenomen met toestemming van het klooster St. Jan de Voorloper in Den Haag.