De heilige Epifanios, bisschop van Salamis op Cyprus. Hij was geboren in 310, in de buurt van Eleutheropolis in Palestina, in een joods gezin, maar hij zag de innerlijke kracht van het christelijk geloof, en met zijn zuster werd hij gedoopt. Om de Heilige Schrift beter te verstaan, maakte hij zich vertrouwd met het hebreeuws, egyptisch, syrisch, grieks en latijn. Vanaf zijn eerste bewuste jaren was zijn verlangen op het geestelijk leven gericht, en nadat hij vaak de verschillende kluizenaars had bezocht, werd hij op 23-jarige leeftijd monnik bij de heilige Hilarion in Gaza, het grensgebied bij Egypte, totdat deze ruim twintig jaar later uit Palestina vertrok. Later heeft Epifanios ook de egyptische kloosters bezocht.
Hij werd in 364 bisschop gewijd voor Salamis, de hoofdstad van Cyprus. Daar schreef hij in 374 het “Anker”, een theologisch werk over de heilige Drie-eenheid en in 376 begon hij zijn groot geschrift tegen de heersende ketterijen. Hij was de grote geloofsautoriteit van Palestina en de omliggende landen, en van alle kanten kwam men hem bezoeken om zijn raad te vragen. Maar ook was hij een grote beschermer en weldoener van de armen, en vaak werden hem grote sommen ter beschikking gesteld voor zijn goede werken. Zo groot was de achting die men hem toedroeg, dat hij de enige bisschop in die streken was, die niet getroffen werd door de ariaanse terreur; en daarvan maakte hij gebruik om vele slachtoffers daarvan hulp te bieden.
Epifanios nam deel aan het concilie van Rome in 382 en behoorde tot de vriendenkring rond de heilige Hiëronymos, met Paulinos van Antiochië en Paula van Rome, die ook allen bij hem logeerden op weg naar Bethlehem. Paula hield hij tien dagen bij zich om haar te laten uitrusten van de reis, maar zij gebruikte de tijd om kloosters te bezoeken.
Epifanios nam op energieke wijze deel aan de theologische twisten welke de Kerk in die tijd verdeelden, waarbij vooral de denkbeelden van Apollinarios, die het onmogelijk achtte dat Christus ook geheel en al mens was, en bepaalde ideeën van Origenes over het einde van alle stof – dus ook van Christus’ Lichaam – in het spel waren.
ln 394 was hij in Jeruzalem, en preekte daar tegen het origenisme in tegenwoordigheid van patriarch Joannes, die hij ervan verdacht tot deze ketterij te neigen. Deze kon daar weinig waardering opbrengen, en zo ontstond er een verwijdering tussen hen beiden. Daar kwam bij dat Epifanios de broer van de heilige Hiëronymos tot priester wijdde voor Bethlehem, een anti-canonieke inbreuk in het diocees van een andere bisschop, waarover Joannes zich dan ook beklaagde. Epifanios verdedigde zich door te zeggen dat hij alleen tot nut van de Kerk had gehandeld. De door hem gewijde Paulinos volgde hem later naar Cyprus.
Patriarch Theofilos van Alexandrië, die de monniken die hij van origenisme verdacht fel vervolgde, haalde Epifanios over naar Konstantinopel te gaan om op te treden tegen de ‘Lange Broeders’ die hij zonder enige grond, van origenisme had beschuldigd en in ballingschap gezonden. Zij kwamen bij Epifanios op audientie en vroegen: “Vader‚ wat weet u van onze leer of onze geschriften?”‚ “Niets”‚ “Waarom hebt u ons dan veroordeeld zonder ons te horen?” ‚ “Omdat men mij gemeld had dat jullie ketters waart” ‚ “Wij hebben u juist verdedigd toen diezelfde klacht tegen u werd ingediend”. Hierop sprak de bisschop vriendelijk met hen. Niet lang daarna, in mei 403, aanvaarde Epifanios de terugreis vanuit Konstantinopel. Tijdens deze reis is hij gestorven, 93 jaar oud.

De heilige Germanos, patriarch van Konstantinopel van 716-730. Hij was de zoon van een senator die door keizer Konstantijn Pogonatos was gedood. Op bevel van de keizer werd de zoon in de clerus opgenomen.
Hij werd daar eerst bisschop van Kyzikos, waar hij naam maakte door zijn wijs bestuur en intens geestelijk leven. Daardoor werd hij in 716 tot patriarch gekozen van Konstantinopel. ln 730 werd de reeds tachtigjarige met geweld verdreven door de ikonoklastische keizer. Daarna leefde hij nog twee jaar als monnik in zijn ouderlijk huis tot hij stierf in 732.

De heilige Dionysios, archimandriet van de door de heilige Sergios van Radonesj gestichte Drie-eenheids-laura. Na de dood van zijn vrouw en kinderen was hij monnik geworden in het Oespenski-klooster van Staritsa. Door zijn organisatorisch talent kwam hij aan het hoofd te staan, maar reeds spoedig werd hij naar Moskou geroepen als hulp van patriarch Hermogenes. ln 1610 werd hij aangesteld tot archimandriet van de Drie-eenheids-laura. ln samenwerking met de kellenaar Awrami Palitzin wist hij, door vurige brieven te richten naar alle omliggende steden, het verzet te organiseren om Moskou te bevrijden uit de belegering door het poolse leger.
Tevens zette hij zich in voor bijstand aan het door de oorlog tot diepe armoede vervallen volk. Overal liet hij pelgrimshuizen, onderkomens en ziekenhuizen bouwen voor de daklozen en gewonden. De werklieden van het klooster zond hij langs de wegen en in de wouden om in nood geraakten en gewonden op te sporen. Zijn celmonnik was voortdurend op weg om voedsel, kleding en geld rond te brengen naar de ongelukkigen, terwijl de broeders van het klooster zich tot het uiterste beperkten en leefden van haverbrood, om de rogge te kunnen uitdelen. Ook werkte hij, evenals de heilige Maximos de Griek, aan het verbeteren van de liturgische boeken, en ook hij moest daarvoor een zware prijs betalen. ln 1616 werd hij uit zijn ambt ontzet en door kerkelijke straffen getroffen. Dit duurde vier jaar, tot hij in 1620 werd gerehabiliteerd door twee achtereenvolgende patriarchen. Dionysios heeft toen nog geleefd en gewerkt tot 1633. Zijn relieken rusten in de Drie-eenheidskerk van de Laura.

De heilige martelaar Joannes uit Walachije. Toen hij 15 jaar oud was, geraakte hij in turkse gevangenschap nadat de opstandige Wojewode de vlucht had genomen voor de turkse troepen. Hij werd verkocht aan een Turk die hem aan een boom vastbond en zich aan hem wilde vergrijpen. De oersterke jongeman slaagde erin zich los te rukken, en in zijn woede greep hij het mes van zijn belager en doodde hem. Het slachtoffer was blijkbaar niet erg geliefd want men hield zich kalm en Joannes werd naar de rechtbank van Konstantinopel gezonden. Daar werd hij toegewezen aan de weduwe, die met hem mocht doen wat zij maar wilde. Haar besluit was dat zij best wilde trouwen met “zo’n echte man!” Maar dan moest hij natuurlijk de Islam aannemen. Dat weigerde Joannes: hij werd gefolterd en vervolgens opgehangen in 1662.

De heilige martelaar patriarch Hermogenes van Moskou (1606-1612). Zijn geboortejaar is niet bekend maar in 1579 werd hij priester gewijd voor de kerk van de heilige Nikolaas in Kazan. ln datzelfde jaar nam hij deel aan de plechtigheden naar aanleiding van het vinden van de wonderdadige ikoon van de heilige Moeder Gods te Kazan, en daarmee bleef hij heel zijn leven verbonden. Toen tien jaar later de heilige Job gekozen werd als de eerste patriarch van Rusland, werd Hermogenes gewijd als de eerste metropoliet van Kazan. Nadat hij deze post 17 jaar had bekleed, werd hij in 1606 geïtroniseerd als patriarch van Moskou en geheel Rusland.
Het was een tijd van grote verwarring. De tsaar was gestorven en een valse troonopvolger trok met een pools leger naar Moskou. De moskouse bojaren wilden zich overgeven aan de poolse koning, doch patriarch Hermogenes weigerde zeer beslist de capitulatie mede te ondertekenen. Dit feit betekende een keerpunt in de loop der gebeurtenissen. ln december 1611 werd de capitulatie ter verdere ondertekening voorgelegd aan de andere russische gezanten te Smolensk, maar toen dezen zagen dat de handtekening van de patriarch ontbrak, verklaarden zij de oorkonde voor ongeldig, wilden niet meer gehoorzamen aan de bojaren, maar erkenden de patriarch als hun opperste heer. Toen vatten ook de ander russische steden moed: zij gaven gehoor aan de oproep van de patriarch en sloten zich aaneen om het russische vaderland te verdedigen, onder aanvoering van de Moeder Gods-ikoon van Kazan.
Als tegenmaatregel verbanden de bojaren de patriarch naar het Tsjoedov-klooster, en lieten hem daar doodhongeren. Hij overleed de 17e februari 1612. Het verzet was daardoor niet gebroken: de verbonden legers braken de 22e oktober 1612 de stad binnen, en na hevige straatgevechten gaven de Polen zich vijf dagen later over.
ln 1913 werd de martelaar patriarch Hermogenes heilig verklaard.

De heilige Basilios van Ostrog, de grote Wonderwerker van Servië. Hij was driehonderd jaar geleden door God gezonden in een tijd van ellende en lijden, toen de natie wanhopig worstelde om te overleven onder het verpletterend juk van de turkse overheersing. Tegelijk bood de romeinse curie haar hulp aan wanneer de Serven maar Uniaat wilden worden. Een reddende omstandigheid was gelegen in de diplomatieke gaven van de heilige bisschop Basilios. Hij toonde zich loyaal tegenover het turkse gezag, en hield tegelijk goede relaties met de bevolking van de katholieke provincies van het land, en beperkte daardoor de invloed van de uniaten-missionarissen. Zelf trok hij steeds door heel het servische gebied, bezocht alle dorpen om persoonlijk contact te hebben met de gelovigen, en hen ervan te overtuigen dat de Orthodoxie de enige kracht was welke het land in stand kon houden.
ln het begin zocht hij de mensen op, maar al spoedig kwamen ze vanuit alle uithoeken naar hem toe voor raad, bescherming en hulp.
Doordat in de loop van de eerste tien jaar van zijn episcopaat het volk zich rond hem aaneensloot, begon Basilios een factor te worden met politiek gewicht, en hij gebruikte die macht om schadelijke invloeden af te wenden. Hij deed ook de kloosters herleven, leerde de novicen lezen en schrijven en voedde hen op tot helpers die zijn missie onder het volk konden voortzetten. In Ostrog zelf, de zetel van het bisdom, ontstond een centrum van studie en geestelijke verlichting, die een grote rol zou gaan spelen in de nationale bevrijding. Basilios is gestorven in 1671.

De heilige Modoald, bisschop van Trier. Hij was een edelman uit Aquitanië, Frankrijk, en zijn verlangen ging uit naar het kluizenaarschap. Hij werd echter opgeroepen om zijn plaats in te nemen aan het hof van koning Dagobert, waar hij toch de christelijke volmaaktheid zocht. ln 622 werd hij daarom met algemene stemmen gekozen tot bisschop van Trier, hoezeer hij ook protesteerde. Eenmaal gewijd, gaf hij zich geheel en al aan zijn nieuwe levensstaat. Met hart en ziel voltrok hij de kerkelijke Getijden, wijdde zich vol aandacht aan het persoonlijk gebed gedurende de nachtelijke uren, nam geen deel aan de gewone conversatie, deed allerlei boeteplegingen, predikte het geloof, zorgde als een vader voor de armen, en betoonde aan allen zijn liefde. Tenslotte is hij, uitgeput door de vele verplichtingen, op betrekkelijk jonge leeftijd gestorven in 640.

De heilige Filippos van Argyra werd in de vijfde eeuw in Thracië geboren uit een syrische vader en een romeinse moeder, toen deze reeds op leeftijd waren, en bij een overstroming al hun kinderen hadden verloren. Hij was daarom van kind af aan God toegewijd, naar het voorbeeld van de heilige Hanna en Samuel, en zo werd hij op zijn 21e diaken. Zijn moeder had, in rooskleurige herinnering, hem vaak verteld hoe voorbeeldig de christenen in Rome waren. “Daar keken ze niet om als er iemand later binnenkwam, en er werd niet gefluisterd, laat staan gelachen, bij de ingang van de kerk”.
Filippos wilde graag deel hebben aan die heilige Kerk en kreeg gedaan dat zijn vader de reis naar Rome betaalde. Daar stond hij, in zijn diakentuniek, verlegen bij de deur van de basiliek van de heilige Petros. De paus vond hem daar, liet hem meedienen, zag zijn kwaliteit en wijdde hem priester. Vervolgens zond hij hem naar het stadje Argyra, aan de voet van de Etna, op Sicilië. Daar diende Filippos nog 40 jaar tot hij stierf, in de ouderdom van 63 jaar.

De heilige martelaren Nereus en Achilles, eunuchen van Flavia Domitilla, nicht van consul Flavius Clemens te Rome. Onder Domitiaan zijn zij verbannen naar het eilandje Pontia, voorde kust van Terracina. Daar leefden zij in aparte cellen, die nog eeuwenlang door bedevaartgangers werden bezocht. Tijdens het bestuur van Trajanus werden zij naar het vasteland overgebracht en onthoofd te Terracina, in de 1e eeuw.

De heilige Pancras (Pancratius) uit Frygië, werd na de vroege dood van zijn ouders door zijn oom naar Rome gebracht, waar zij een huis op de Celestinus-heuvel betrokken. Daar kwamen zij in aanraking met de bisschop van Rome. Hun interesse in het christendom werd gewekt en zij werden gedoopt. Pancras was toen 14 jaar oud.
Na de dood van zijn oom, Dionissios, enkele dagen na hun Doop, werd hij, tijdens de vervolging van Diokletiaan, aangebracht als christen, en ter dood gebracht in 304. Over zijn graf is een beroemde basiliek gebouwd.

De heilige weduwe Rictrudis van Arras, geboren in Gascogne tegen 621, toonde een bijzondere onschuld en tegelijk een grote naastenliefde en opmerkzaamheid voor de noden van anderen. Zij trouwde met een frankisch edelman en leefde met hem in Vlaanderen op zijn grote bezittingen. Zij hadden vier kinderen, een jongen en drie meisjes, die allen later heilig zijn verklaard. Het echtpaar nam vaak hun kleine kinderen mee wanneer zij arme zieken bezochten, waar ze op allerlei wijzen hulp boden. De vader werd op een reis vermoord in de Périgord en de treurende weduwe wilde haar verdere leven wijden aan de onverdeelde dienst van God. Zij stelde dit echter uit tot haar zoon in dienst kon treden aan het hof, en zij zich ervan vergewist had dat hij zich daar thuis voelde en een eerbaar leven leidde.
Maar toen bereikte haar de wens, dat wil dus zeggen: het bevel, van koning Clovis om een van zijn edelen te huwen. Rictrudis nam haar toevlucht tot de heilige bisschop Amandus en smeekte dat hij voor haar bij de koning zou pleiten. ln die tijd was Clovis juist in de buurt en Rictrudis nodigde hem uit op haar kasteel en richtte een schitterend gastmaal aan.
Tijdens die maaltijd trad zij voor de vorst, boog de knie en vroeg zijn “toestemming om haar plicht en verlangen te vervullen. De koning dacht dat het om het rondbrengen van de officiële dronk ging, en stemde toe. Toen haalde Rictrudis plotseling een zwarte sluier tevoorschijn, deed deze over haar hoofd en zei: “Sire, roep mij tot deze plicht waar heel mijn hart naar uitgaat.” De koning brulde van woede en vloog weg van de maaltijd, gevolgd door zijn gezellen. Toen haastte bisschop Amandus zich achter hem aan, en pleitte zo doeltreffend dat Clovis zijn verzet opgaf en zijn toestemming verleende dat zij naar het klooster kon gaan.
Met haar jongste dochters trad zij toen in het klooster van Marchiennes, waar zij tot abdis werd aangesteld, en dat zij 40 jaar bestuurde. De oudste was reeds in het klooster bij de heilige Gertrudis, haar grootmoeder. Kort na hun intrede kwam echter een nieuw verdriet: het kleinste meisje werd ziek en stierf op Kerstmis. Drie dagen lang bedwong Rictrudis haar droefheid, maar toen op de dag van de Onnozele Kinderen voorgelezen werd hoe Rachel niet op kon houden met wenen over haar kinderen die er niet meer waren, barstte ook zij in tranen uit. En toen men op het einde van de Dienst naar de refter ging voor de maaltijd, zei ze: ?“Mijn lieve zusters, ga zonder mij, want minstens deze ene dag moet ik als Rachel zijn.”
Enkele jaren later mocht zij meemaken hoe haar zoon in de abdij kwam en door bisschop Amandus tot monnik werd gewijd. Hij bouwde toen een klooster op een van zijn bezittingen om daar in te treden. Rictrudis werd 67 jaar en stierf rond 688.

Eveneens op deze dag de heilige Sabinos, aartsbisschop van Cyprus. Hij was eerst de diaken, en later de opvolger van de heilige Epifanios, 5e eeuw; Polybios, bisschop van Rinokyra. Hij was een leerling van de heilige Epifanios en heeft ook diens leven beschreven; de monnik Theodoros van Kythera, Griekenland; en Monderic (Mondry), monnik bij Blois, 6e eeuw.

Door de gebeden van deze en al Uw heiligen, Heer Jezus Christus onze God, ontferm U over ons en red ons. Amen.

teksten samengesteld door archimandriet Adriaan – eeuwige gedachtenis !
illustraties door matj. Johanna – eeuwige gedachtenis !
overgenomen met toestemming van het klooster St. Jan de Voorloper in Den Haag.